İLGİNÇ YERLER
Oturan Boğa'nın Topraklarında
Bu ülkeyi asla bırakmak istemiyorum;
kardeşlerimin tümü bu topraklarda yatıyor,
Kül olup dağılacağım yer burası olacaktır.
SHUNKAHA NAPIN (Kurt Gerdanlık)
ÖNCE TANIMALI
Çoğumuz onları Kaptan Swing, Teksas, Tommiks gibi çizgi romanlardaki "Vahşiler" olarak tanıdık. Vahşi Batı filmlerinde attıkları savaş çığlıkları kulaklarımıza, "Soluk yüzler"in karşısına dikilen yarı çıplak dev gövdeleri ve savaş boyasıyla boyanmış yüzlerindeki öfke, gözlerimize yerleşti.
Oysa Kristof Kolomb, bu halkı gördüğünde İspanya Kral ve Kraliçesi'ne yazdığı mektupta "Bu insanlar öyle uysal, öyle barışsever ki, yeryüzünde bunlardan daha iyi bir ulus bulunmadığına majestelerinizin önünde ant içebilirim". Sonra yeni dünyaya akın başladı...
Akıncılar, geldikleri bu topraklarda yüzyıllardır yaşayanları bir yana itip, kendi yeni dünyalarını kurdular. Ve bu yeni dünyanın içinde şimdilerde "Native American" (Amerikan yerlisi) olarak isimlendirilen Kızılderililer'e yer yoktu. Her ne kadar kabile reisleri ile barış çubukları içildiyse de soykırıma varan savaşlar sonunda Kızılderililer kendileri için ayrılmış, tel örgülerle çevrili özel bölgelerde, bizon derisinden yapılan çadırlar yerine, teneke barakalarda, karavanlarda yaşamaya zorlandılar. Utah, Arizona‚ Grand Canyon çevresi Navajo (Navaho) Kızılderililerin dünyası şimdi.
Oysa biliyoruz ki, Yeni Dünya"nın yeni sahiplerince yapılan otobanların kenarında, benzin istasyonlarında turkuvaz ve firuze taşlarından kolyeler, yüzükler satanlar, Kızılderili motifleri ile bezenmiş çanak-çömlekleri, el dokuması halıları turistlere beğendirmeye çalışanlar hep Kızılderililer Konuşmayı pek sevmeyen, sözcükler yerine simgeler kullanan bu insanlara yaşamları ile ilgili soru sormak niyetiniz varsa bir şarkı duymaya da hazır olmalısınız.
"Oturan Boğa'nın Türküsü" isimli bu şarkı sorunuzun tam karşılığıdır aslında.
OTURAN BOĞA'NIN TÜRKÜSÜ
"Birzamanlar
Bir savaşçıydım ben de.
Oysa şimdi.
Her şey bitti.
Zor zamanlar yaşıyorum
Bugünlerde."
O BİR NAVAJO
Uzun, parlak, kömür karası saçlı ve gözlü, çene kemiği biraz çıkık, burnu biraz basık, yüzü geniş... Tipik bir Kızılderili. Adı Tom. Gerçek adı bu değil ama yine de bir "yabancıya" Nevaho dilindeki adını söylemek istemiyor.
Burası Tse'Bii Ndzisgaii. Nevajo (Nevaho okunuyor) dilinde böyle söyleniyor bizler bu bölgeyi Grand Canyon ve Monument Valley (Anıtlar Vadisi) olarak biliyoruz Kızıla boyalı dev kayaların, hani şu John Wayne filimlerinin değişmez sahnesi olan Grand Canyon ve Monument Valley'i dolaşıyoruz Tom'la. Hayır kızıl, siyah yada beyaz yeleli fırtına gibi koşan atlarla değil, üstü açık bir kamyonetle. Çünkü atlar sadece fotoğraf çektirmek için bekliyor. 2 Dolar verirseniz, bir Hollywood sahnesini yaşayıp albümünüze koyabilirsiniz.
Kızıl kayalar çok yüksek. Hepsinin Nevajolar için bir anlamı var. Ve bu anlamlar nesiller boyunca aktarılabilsin diye uğraşıyorlar.
Tom diyor ki, "Buralarda asırlar önce bizim atalarımız gelmeden önce, Anasazi Uygarlığı varmış. Hala da bazı duvar resimlerinde Anasaziler'in izlerini görüyoruz. O resimler şimdi koruma altında Batık Kıta Atlantis kadar merak uyandıran ve varlığı hep tartışılan Anasaziler'in izlerini kızıl kayalarda bulmanın heyecanının duyuyorum. Resimler volkanik kayalara kazınmış. Kuş ve keçi figürleri var çoğunlukla. Resimler mevsimlik göçlerden önce çizilirmiş Tom'un anlattığına göre ve "kuşların gagası ne tarafa bakıyorsa, topluluğun göçü o tarafadır.
Arizona Çölü'ne, Grand Canyon'a, Monument Valley'e kısacası Nevajolar'ın topraklarına yolculuğuma başlarken kurduğum hayallerin başı sonu yoktu. Bizon derisinden çadırlar arasında dolaşan, tüylerle süslü başlıkları, deri kıyafetleri, ayaklarında deri "makosenleri" ile Kızılderililer'i görecektim. Rengarenk motiflerle süslü battaniyelerine sarılmış yaşlı Kızılderililer kimbilir bana ne öyküler anlatacaklardı.
Kızıl Bulut'un, yalnız Kurt'un, Beyaz Ayı'nın Oturan Boğa'nın, Donmuş Ayak'ın, Gerenimo (Cerenimo okunuyor)'nun öykülerini dinlerken kimbilir belki barış çubuğu bile içecektik. Oysa hayallerim Grand Canyon'un; uçsuz bucaksız yalçın kayalıklarına çarpıp öldü.
Bir Kızılderili Reisi'nin sözleri yerleşti yüreğime; "Orada olmayacağım. Kalkıp Gideceğim Kalbimi vatanıma gömün Gitmişlerdi... Deri çadırlar çoktan sökülmüş, Colorado Nehri'nin kıyısındaki köyler Arizona Çölü'nün rüzgarında savrulup yok olmuştu. O yüzden kızıl kayalar biçare bir yalnızlığı yaşıyorlardı.
BÖLGENİN COĞRAFYASI...
Grand Kanyon tam 2 milyar yaşında Ve kendisini "Ev" olarak seçenler hep Kızılderililer olmuş. Tam 11 bin yıldır Kızılderililer yaşıyor Grand Canyon'da. Önceleri Paleo Kızılderilileri, sonra Arkaik Kızılderilileri ve en son da 600 yıl önce Navajolar. Yaklaşık 445 kilometre uzunluğundaki Grand Canyon'un genişliği, 1.5 kilometre ile 30 kilometre arasında değişiyor.
1540 yılında İspanyol araştırmacılarca keşfedilen kanyon ilk olarak İspanyolların egemenliğine geçti, daha sonra Meksikalılarca istila edilen kanyonun son "sahibi" Amerika oldu. Bu, dünyanın en tanınmış milli parkını her yıl yaklaşık 5 milyon kişi ziyaret ediyor 3 bin kilometrekarelik bir alanı kaplayan kanyonun en yüksek yeri 2 bin 400 metrelik South Rim zirvesi. Günümüzden 245 milyon yıl önce bütün bu bölge tropikal denizdi.
Belki de bu nedenle son derece ilginç bir toprak ve kaya yapısına sahip olan Grand Canyon'da bin 500 tür bitki, 290 tür kuş ve 67 tür av hayvanı yaşıyor.
NERELERİ GÖRÜLMELİ?
Grand Canyon'da; West Rim, Hopi, Maricopa ve Pima noktaları, canyonun en iyi görüldüğü yerlerdir. Bunun yanısıra Colorado Nehri'nin seviyesine inip trecking yapmak; büyük zevk. Ve mutlaka nehirde, rafting. Ziyaretçi merkezinden alacağınız broşürler size hangi yöne gideceğiniz konusunda yardımcı olacaktır. Broşürü dikkatlice inceleyin ve Nevajo Bölgesini, Walnut kanyonunu mutlaka görün.
Monument Valley'de; ziyaretçi merkezinin önünde üstü açık kamyonetleriyle kızılderililer sizi karşılayacaktır. Büyük ya da küçük tur olarak düzenlenmiş Anıtlar Vadisi turunuz için iki kişi 50-75 dolar ayırmanız gerekiyor. Bu tur sırasında, Hollywood filmlerinin değişmez sahnelerinin içinde olacaksınız. Four Corners, Cameron, Window Rock, Antelope Canyon, Three Sisters ve John Wayne Tepesi mutlaka görülmesi gereken yerler.
Hogan işte bu...
Bu arada, gerçek bir kızılderili "hogan"ı yani evi de ziyaret etme şansınız olacaktır. Burada yaşlı kızılderili kadınlar sizin için kilim dokuyacaktır. Fotoğraf çektikten sonra halı tezgahının yanına bırakılmış kutuya, en az 1 dolarlık bağış yapmanız yerinde olur.
